181 - Rijke oogst in Zutphen

Wat is dat toch met Zutphen? Ik heb daar al zóveel mooie dingen weggehaald en gedaan (zie mijn bijdrage hier), dat ik me afvraag waarom ik er niet gewoon ga wonen.

Deze keer besloot ik naar het antiquariaat aan de Groenmarkt in Zutphen te gaan. Of liever gezegd: niet het antiquariaten, maar de drie antiquariaten die tegenwoordig samen in een pand aan de Groenmarkt 11 in Zutphen zitten: antiquariaat Hellenraet, antiquariaat Matthys de Jong en Mulder Boekenvreugd.

Hun aanbod literatuur is aardig, niet heel bijzonder maar wel interessant. Naast de winkel op de begane grond is er ook de koopjeskelder (pas op je hoofd!) waar je kan zoeken in bakken vol goedkope boeken. Er is naast literatuur nog veel meer te vinden: veel over denksport, kunst, typografie en wetenschap.

In de winkel lag een heel stapeltje van mijn favoriete productsoort: nieuwjaarsgeschenken. Ik schreef er al over in mijn allereerste blogberichten (ruim 5 jaar geleden!) en de fascinatie is sindsdien niet gestopt. Intussen bezit ik 78 van dit soort boekjes in kleine oplages.

Dit stapeltje was afkomstig van de Februari Boekhandels, meer specifiek Boekhandel Jansen & De Feijter uit Velp. De Februari Boekhandels geven regelmatig mooie boekjes ter gelegenheid van de jaarwisseling of om andere redenen. Zes ervan lagen in Zutphen op mij te wachten:

• Het haantjen van den toren van P.A. de Génestet
• De tafel van Pawel Huelle
• De afgezant van Carl Friedman
• Landschap met dieren van Mariët Meester
• De zon in een hoedendoos van Annejet van der Zijl
• Enkele onwaarschijnlijke aantekeningen van Dante Alighieri bij het schrijven van zijn Goddelijke Komedie van Toon Tellegen

Het zijn nieuwjaarsgeschenken en daardoor zou je kunnen zeggen dat het geen 'volwaardige' boeken zijn: een beperkt aantal pagina's, soms voorpublicaties en soms voor de gelegenheid geschreven en daarom - net als bijvoorbeeld boekenweekgeschenken - niet altijd van de hoogste inhoudelijke kwaliteit. Daarom was ik aangenaam verrast door dit zestal. Ik was geraakt door de levensbeschrijving van De Génestet die in zijn boekje stond opgenomen, het verhaal van Huelle was wel degelijk een mooi afgerond verhaal dat mij deed smaken naar meer, Mariët Meester schreef een zwierig betoog over de lotgevallen van het kwartet Mark Brusse, Bernhard Holtrop, Paul de Lussanet en Willem van Malsen in Parijs, Toon Tellegen deed mij verlangen naar herlezing van Dante en Carl Friedman's verhaal bezorgde mij een aangenaam kwartiertje. En één van de voordelen van Zutphen is dat het ver weg is; tegen de tijd dat ik thuis was had ik ze allemaal uit en konden ze, fris ingevoerd in LibraryThing, direct hun welverdiende plek in mijn bibliotheek innemen. En de prijs? Slechts 2 euro per stuk!

Helaas werd ik - nog steeds in Zutphen - door de vondst van dit moois wat overmoedig, want ik kocht ook nog De vadsige koningen van Hugo Raes in de speciale uitgave van de CPNB. Ik dacht namelijk dat ik deze nog niet had. Op dat moment deed LibraryThing mobile het nog niet op mijn nieuwe mobiel en daarom wist ik niet dat ik deze titel al wél had.

Waarom zou ik het boek überhaupt willen hebben? Destijds werden in het kader van de serie Büch's boeken een viertal boeken uitgegeven door de CPNB: Bleekers zomer van Mensje van Keulen, De vadsige koningen van Hugo Raes, Utopia door Doeschka Meijsing en De weg naar het licht van J.M.A. Biesheuvel. Daarvan heb ik Raes en Meijsing, maar zoek ik Van Keulen en Biesheuvel. Zij horen immers bij mijn CPNB-collectie.

Deze fout is des te erger omdat ik niet heel veel geld bij me had en stond te dubben tussen twee titels: Zazie in de metro van Raymond Queneau of het boek van Raes. Had ik nu maar Queneau gekocht!

Ik kom ongetwijfeld vaker in Zutphen. Ik weet waar de Queneau staat en haal hem gewoon volgende keer op. En wie weet wat ik dan verder nog voor fraais vindt aan de Zutphense Groenmarkt.

180 - Mijn gemiddelde boek

Is er één boek aan te wijzen dat karakteristiek is voor je hele verzameling? Is er één boek waar je hele verzameling om draait? Dat zijn overigens twee verschillende vragen, die allebei lastig te beantwoorden zijn. Er zijn wel karakteristieke auteurs voor te bedenken, bij mij is dat bijvoorbeeld Nescio, of is het Bordewijk? En kan ik één boek aanwijzen dat de pilaar van mijn collectie is? Ik heb besloten dat ik daar niet uitkom. Maar wat ik wel kan aangeven is wat het gemiddelde boek is in mijn collectie. Nu ik eindelijk al mijn boeken in LibraryThing heb ingevoerd, kan ik ook gebruikmaken van de statistieken die het systeem bijhoudt. Wat zijn die statistieken?

• Taal: ik heb vooral Nederlandse boeken: 1.690 Nederlandstalige boeken, 89 Engelstalige en 13 Duitse.
• Plaatsen: van mijn boeken spelen er 10 in New York, 10 in Parijs en 9 in London. Maar ook één in 104 Griboedova Canal, St. Petersburg, Rusland (namelijk Schuld en Boete)
• Man of vrouw: van mijn auteurs is 79,77% man en 20,23% vrouw
• Dood of levend: de overleden auteurs zijn nipt in de meerderheid: 50,68% tegenover 49,32% levend
• Datum: het gemiddelde jaar van publicatie van mijn boeken is 1985
• Trefwoorden: de belangrijkste trefwoorden die ik gebruik zijn Nederlands (1082), roman (353), CPNB (288), korte verhalen (226)

Mijn gemiddelde boek is kortom een Nederlands boek, geschreven door een man, gepubliceerd in 1985, de auteur moet overleden zijn en het boek moet bij voorkeur in New York of Parijs spelen. Een roman heeft de voorkeur en een relatie met de CPNB. Wat zijn de kandidaten? Ik heb 46 boeken uit 1985. Daarvan zijn er 15 van Nederlandse auteurs. Van die auteurs zijn er 6 overleden: Martin van Amerongen, Frans Kellendonk, Willem Frederik Hermans, Hugo Pos, Karel van het Reve en Marcellus Emants. Tussen al die boeken bevinden zich twee romans: Herinneringen van een Engelbewaarder van Hermans en Vijftig van Marcellus Emants. Van deze twee is er niet één oorspronkelijk in 1985 gepubliceerd; Vijftig stamt uit 1899 en Herinneringen van een Engelbewaarder uit 1971. Maar Hermans heeft een boekenweekgeschenk geschreven (in 1993) én er is een boek verschenen over W.F. Hermans en de CPNB, geschreven door Tonnie Luiken. Waarmee het trefwoord CPNB de doorslag geeft. Na deze zorgvuldige analyse is benoemd tot gemiddelde boek van sneuper's bibliotheek:

179 - Op boekenjacht in Parijs (deel 2)

Nu dan eindelijk het vervolg op de boekenjacht in Parijs. Zoals ik in deel 1 schreef, was ik naar Parijs gekomen met twee doelen: Shakespeare & Company bezoeken en het boek van Jeremy Mercer over Shakespeare & Company daar kopen en laten stempelen. Wie hier pas begint met lezen, dient eerst deel 1 tot zich te nemen om te begrijpen waarom het bezoeken van Shakespeare & Company zo essentieel was en wat de charme van deze winkel is. 

Shakespeare & Company ligt inderdaad op een prachtige locatie tegenover de Notre Dame. En de winkel voldeed aan elke verwachting die ik had: rommelig, vol, sfeervol en verrassend. Nauwe gangetjes, smalle trappetjes en overal boeken, boeken, boeken. Een schijnbaar ordeloze winkel, maar met de kennis over de achtergrond van Shakespeare & Company was dat niet onverwacht. Uiteraard ben ik ook even boven wezen kijken, waar de eerste kamer met bedden en boeken was te vinden (inclusief een bordje dat de boeken op die etage niet te koop zijn). Ik was niet zo brutaal om nog hoger de winkel in te gaan - uiteindelijk was ik toch maar één van de honderden toeristen die dagelijks langskwamen en vond ik niet dat ik zomaar overal naar binnen zou mogen lopen (hoewel men het misschien niet eens zo erg zou vinden). 

Als er één ding duidelijk is, dan is het dat Shakespeare & Company een winkel is om uren in rond te dwalen, zodat elke stapel boeken bekeken kan worden en je je kan laten verrassen door onverwachte vondsten. Er bestaat trouwens een mooi fotoverslag van het bezoek van blogger Kimbooktu aan de winkel in mei van dit jaar. Die geeft een goede indruk van hoe het eruit ziet. In één van de commentaren op mijn vorige stukje schreef Sander dat het aanbod van boeken niet bijzonder was. En dat is ook zo, wat betreft de reguliere winkel dan, hoewel er wel véél boeken zijn. Maar naast de gewone winkel bevindt zich het antiquariaat in een aparte ruimte en daar vind je tal van bijzondere boeken, een hele wand met 'firsts' van alle grote schrijvers (ik heb in het kader van de nostalgie toch maar even een vroege editie van Ulysses beetgepakt) en een wat rustiger omgeving dan in de gewone winkel. Maar ik had niet de tijd voor een langdurig bezoek. Ik had immers een doel. Na kort door de winkel gedwaald te hebben - waarbij ik een gesigneerd dichtbundeltje van Breyten Breytenbach vond en het boek The yellow-lighted bookshop van Lewis Buzbee dat ik al een tijdje zocht - begaf mij ik mij naar de kassa. Ik vroeg naar de sectie boeken over boeken, maar die was er niet. Vervolgens vroeg ik naar het boek van Mercer en tot mijn verbazing (en die van de verkoper) bleek dat dat boek helemaal niet op voorraad was! Het bekendste boek over Shakespeare & Company is niet te koop in Shakespeare & Company... ik denk dat deze vaststelling de staat van de winkel wel zo ongeveer typeert. 

Met mijn twee aanwinsten maar toch enigszins teleurgesteld verliet ik de winkel, broedend op een mogelijkheid om toch nog aan Mercer's boek te komen. Ik bedacht me dat als ik het boek ergens zou kunnen vinden, ik het alsnog kon laten stempelen bij S&C. Immers, elk boek dat in de winkel wordt gekocht krijgt als bewijs het speciale stempel. Na een aantal vergeefse bezoekjes aan filialen van Gilbert Jeune bedacht ik me tijdens het eten in een restaurant in Rue de la Hûchette dat er ongetwijfeld Engelse boekwinkels in de buurt moesten zijn. Een snelle zoekslag op internet (leve mobiele communicatie!) leerde mij dat op een steenworp afstand van Shakespeare & Company de (van oorsprong Canadese) winkel Abbey was gevestigd, in de Rue de la Parcheminerie. Op de route tussen Shakespeare & Company namen we nog even de tijd voor een ander toeristisch uitstapje, de fraaie 12e eeuwse kerk Saint Julien le Pauvre. Een indrukwekkende kerk, maar wat ik vooral heel mooi vond was het schilderij van de schrijvende evangelist Lucas dat daar hangt. Op mijn route tussen alle boekwinkels vond ik het een mooi beeld om met mij mee te nemen - uiteindelijk gaat het bij boeken altijd om de inspiratie en voor de evangeliën geldt dat natuurlijk in het kwadraat. 

Uiteindelijk bereikten we Abbey. Wat ik niet wist maar toen leerde is dat Abbey al net zo'n prominente plek wil zijn en is als Shakespeare & Company. Ook Abbey heeft een paar unieke kenmerken, zoals de thee die elke gast krijgt aangeboden (in Nederland zijn we dat al gewend van Albert Heijn, maar in Parijs is dat kennelijk heel bijzonder) maar bovenal de vele literaire activiteiten die het organiseert. En Abbey is al net zo'n chaos als Shakespeare & Company, of eigenlijk: een nog grotere chaos. Ik had al veel spijt dat ik onvoldoende tijd had voor Shakespeare & Company, maar het speet mij bovendien dat ik ook niet een paar uur had om door Abbey heen te graven... Achter de kassa zat de eigenaar en toen ik hem zonder veel illusies - gelet op de onduidelijke stapels met boeken die overal in de winkel stonden - vroeg naar het boek van Mercer kwam hij overeind en terwijl hij langzaam mompelde "it should be.... somewhere... around... here!" wees zijn vinger naar een plek op de plank waar niet één, maar twee exemplaren van het boek stonden. Ik had de keuze tussen de Engelse en de Amerikaanse editie, en omdat ik de omslag van de Engelse mooier vond koos ik die. Ik nam geen tijd om het boek verder te bekijken, omdat ik nog terug moest naar Shakespeare & Company voor een stempel en binnen 5 minuten was ik Abbey weer uit - maar wel met de zekerheid dat ik er op een dag zou terugkeren om die winkel eens grondig binnenstebuiten te keren.

Bij Shakespeare & Company was alles als vanouds: druk, rommelig en sfeervol. Maar ik wist niet dat de grootste verrassing van die dag nog op mij wachtte. Ik vroeg of ik een stempel kon krijgen ondanks dat het boek niet in de winkel was gekocht. Dat was geen probleem en de man achter de kassa zei "I really don't know why we don't have it in stock. It is about us, after all...". Hij pakte het stempel en sloeg het boek open. En daar zag ik wat mij tot dan toe was ontgaan: het boek was een gesigneerd exemplaar. Ik verliet de winkel op wolkjes. Niet alleen had ik het boek van Mercer na veel moeite toch gekocht in Parijs, maar het was gesigneerd, gedateerd en bovendien gestempeld in de winkel waar het in het boek allemaal om draait: Shakespeare & Company. Daarmee had ik een uniek boek aan mijn verzameling toegevoegd en bovendien weer een prachtig boekverhaal. Geheel bevredigd dronk ik die avond een wijntje. Parijs heeft mijn hart gestolen en voor altijd wachten er twee boekwinkels als bakens op mijn terugkeer. 

178 - Op boekenjacht in Parijs (deel 1)

Gelukkig zaten we niet al te ver van Parijs en wie aan Parijs denkt, denkt maar aan één ding: de boekwinkel Shakespeare and Company aan de Rue de la Buchette, tegenover de Notre Dame. Ik moest naar Parijs, ik moest naar Shakespeare and Company en bovenal moest ik in het bezit komen van Jeremy Mercer's boek over Shakespeare and Company: Books, baguettes & bedbugs. Maar waarom moest ik dat allemaal? Laat ik bij het begin beginnen...

Shakespeare and Company is een legendarische en nogal vreemde boekwinkel. De oprichter, George Whitman, startte de huidige winkel na de Tweede Wereldoorlog (in 1951), maar de eerste Shakespeare and Company, opgericht door Sylvia Beach in 1919, was ook al legendarisch. De eerste winkel was een toevluchtsoord van schrijvers als Hemingway, Ezra Pound, Scott Fitzgerald en James Joyce. Het was Beach die als eerste Ulysses publiceerde. De legende wil dat S&C in 1941 moest sluiten omdat Beach weigerde een boek aan de Duitsers te verkopen. Hoewel dat op zich een goed besluit was, kostte het Beach wel de boekwinkel. 

In 1951 liet Whitman S&C herleven en met toestemming van Beach hergebruikte hij de originele naam. Whitman heeft een idealistische inslag en wil zijn boekwinkel vooral inzetten voor een betere wereld en een betere mensheid. Net als de oorspronkelijke winkel is ook de huidige winkel een toevluchtsoord voor - meest jonge - schrijvers. Maar in de beginjaren verbleven ook schrijvers als Allan Ginsberg en William Burroughs in S&C. Maar los van hen is de winkel is de min of meer permanente verblijfplaats van meerdere schrijvers, die als tegenprestatie een handje meehelpen in de winkel. S&C is in de loop van de jaren uitgegroeid tot een universum op zichzelf, met bijzondere bewoners en een bijzondere manier van werken. Whitman schat dat in de loop van de jaren tienduizenden in zijn winkel hebben geslapen. Sommigen een dag, sommigen een week, sommigen ruim vijf jaar... En allemaal hebben ze hun biografie achtergelaten - dat is de enige eis die Whitman stelt. Tezamen vormt dit een gigantisch archief en een fascinerend tijdsbeeld van de laatste halve eeuw. Want iedereen die een biografie schrijft wil daarin natuurlijk laten zien dat hij of zij een schrijver is, en bovendien gaat het vaak om mensen die om een of andere reden op de vlucht zijn, de weg kwijt zijn, worstelen met de vragen des levens, etc. Alleen het publiceren van al deze biografieën zou iets heel bijzonders opleveren. Maar daarnaast wil S&C het middelpunt van de literaire cultuur in Quartier Latin zijn, met als gevolg een onafgebroken rij bijeenkomsten met en over auteurs, literaire festivals en allerlei andere activiteiten. Ook dat is allemaal bewaard en ook dat geeft een fraaie inkijk in de literaire wereld van de laatste halve eeuw. Op de site van Shakespeare and Company zijn (aanklikbare) voorbeelden van het archief te zien. En o ja, soms worden er ook nog boeken verkocht...

Doordat S&C in elke toeristische gids van Parijs staat is het er structureel druk. Toch heeft de winkel al die jaren haar bijzondere karakter weten te behouden. Hoe de wereld van S&C eruitziet is recent beschreven door Jeremy Mercer, een Canadese schrijver die enkele maanden in S&C woonde, een vertrouweling van Whitman werd en een fraai portret heeft geschreven over de wereld van deze boekwinkel. Deze zomer is het boek ook in het Nederlands verschenen, onder de titel Een bed tussen de boeken. De recensie van Ariejan Korteweg in de Volkskrant van 30 juli (gepubliceerd één dag voor ik in de winkel was, maar dat wist ik toen nog niet...) geeft een goede beschrijving van het boek en van de winkel. In het boek van Mercer gaat het onder meer over de opvolging van de winkel - Whitman is inmiddels de 90 gepasseerd. Uiteindelijk zet zijn dochter de winkel voort, maar naast deze strijd om het voortbestaan geeft Merder een inkijkje in de geschiedenis van de winkel, de ideeën van Whitman en natuurlijk portretten van een aantal illustere bewoners van S&C. 

 Kortom, gewapend met deze kennis ging ik naar Parijs. Maar omdat deze post te lang wordt als ik het hele verhaal vertel, en om iedereen de gelegenheid te geven de hyperlinks te volgen, vervolg ik mijn relaas over de jacht op Mercer's boek en het bezoek aan S&C (met een onverwacht einde!) in mijn volgende bijdrage. 

177 - Fijne vakantie!

De koffers bijna gepakt, maar de langste twijfel gaat toch niet over het aantal kledingstukken dat mee moet maar uiteraard over het aantal boeken dat meegaat en welke dan precies. Gelukkig houdt LibraryThing tegenwoordig voor mij bij welke boeken ik nog moet lezen. We gaan naar Frankrijk, dus de ongelezen Flaubert en De Maupassant moeten mee. En verder nog een stapel voor het geval er ineens veel leestijd is, wat er elk jaar toch weer niet blijkt te zijn. Voor wie thuisblijft heeft is er steun bij mijn collegabloggers (zie de lijst in de kolom aan de zijkant). Boekendingen heeft een aardige selectie vakantiefilmpjes gemaakt. Nu maar hopen dat er antiquariaten in de buurt van onze vakantieplek zijn. Hier staan er een paar, maar veel te weinig. Vanavond Google ik er nog een uurtje op. Misschien hier en anders daar. Het komt vast goed. Tot in augustus!

176 - Boekenweekgeschenkhaters

Wat is dat toch met het dedain van erkende antiquaren over boekenweekgeschenken? Kort voor de eerste Aioloz-veiling, die voor mij zo jammerlijk afliep, organiseerde Piet van Winden een aantal seminars over verzamelen en liet hij verzamelaars aan het woord. Zelf vertelde hij in de Volkskrant over zijn verzamelaarspassie. Hij sprak daarbij zijn verbazing uit over verzamelaars van boekenweekgeschenken. Waarom verzamelen zoveel mensen iets dat zo algemeen verkrijgbaar is en dat dus iedereen in de kast heeft staan, aldus Van Winden? Wat is de exclusiviteit daarvan en (dus) de lol?

Van Winden veilde destijds een verzameling boeken die zijn weerga niet kende en die inderdaad in schril contrast staat met een rijtje naoorlogse boekenweekgeschenken in een willekeurige boekenkast. Maar dat soort verzamelingen zijn uniek in zijn soort en velen hebben toch ook veel plezier met het verzamelen van boekenweekgeschenken.

Die gewone boekenweekgeschenken zaten er bij Aioloz dan ook niet tussen. Hooguit vind je bij dat type antiquariaten in de catalogus vooroorlogse geschenken, die van 1946 of de ingebonden relatiegeschenken van de CPNB. Tijdens de laatste veiling van Aioloz ging overigens voor 700 euro een complete serie boekenweekgeschenken weg (inclusief 1930, 1934, 1941 en 1946 en aangevuld met een aantal bijzondere CPNB-uitgaven).

Voor mij is de lol van het verzamelen van boekenweekgeschenken dat je je niet hoeft te beperken tot de geschenken zelf – die vormen hooguit een ruggengraatje van de collectie. Maar alle uitgaven eromheen – ik beschreef eerder al de verschillende categorieën die je kunt aanhouden – maken het toch spannend. Ondanks dat ik bijna 300 CPNB-titels bezit heb ik niet het gevoel dat ik in de buurt van volledigheid kom. Daarom is het zo’n leuke verzameling: het is nooit af, het is veelzijdig en het is betaalbaar (op een paar topstukken na).

In het winkeldagboek van Hinderickx en Winderickx las ik iets gelijksoortigs als bij Piet van Winden:

“donderdag 9 augustus - René [over de boekenmarkt in Deventer]
Wel vrolijkmakend was de tafel met boekenweekgeschenken die open en bloot de regen opving. Weer wat van die rommel uit de markt geregend, dacht ik.

Woensdag 10 augustus - Hans
Verregende boekenweekgeschenken, ja, een verheugend gezicht. Vroeger in de tijd dat ik voor zo weinig mogelijk een zo groot mogelijke bibliotheek bij elkaar probeerde te kopen in tweedehandsboekwinkels, erg lang geleden dus, had ik respect voor elk boek.”

Het lijkt erop dat de ‘roots’ van boekenverzamelen hier wat onterechte verachting krijgen. Wie een rijtje boekenweekgeschenken heeft, loopt volgens mij grote kans gegrepen te worden door het verzamelen en de drang naar volledigheid, met als gevolg een groeiende bibliotheek en voor je het weet staat de boekenweekverzamelaar zijn vakantiegeld te besteden in de winkel van H&W of op de veiling van Aioloz. En gelet op de klaagzangen in het Winkeldagboek is dat het hoogste doel - zoveel mogelijk geld uit de zak van de verzamelaar kloppen. Waarom dan zo moeilijk gedaan over mensen die boekenweekgeschenken nog gewoon een leuk bezit vinden?

175 - Winkeldagboek

Het leukste boek dat ik in tijden heb gelezen is het Winkeldagboek van de Utrechtse antiquaren Engberts en Hesselink van Hinderickx en Winderickx. Het is een geruststellende gedachte dat zich ergens in Nederland een winkel bevindt waarvan het niet uitmaakt op welk moment je binnenstapt, maar waar op dat moment hoe dan ook over tegenvallende omzetten, tegenvallende klanten of het tegenvallende weer wordt gesproken. En ondanks de wat sombere toon van die berichten, levert dat een heel leuk en leesbaar boek op - om niet te zeggen: geniaal. Verplicht leesvoer voor boekenliefhebbers!

  De beide heren weten dat ook, en aangezien dit hun tweede winkeldagboek is (het eerste bestreek de jaren tot 2003) lees je dit regelmatig terug in hun dagboekaantekeningen: dat zij nu zelf schrijvers zijn geworden, dat zij de weelde van de roem maar amper kunnen dragen maar dat ze toch maar een grootse prestatie hebben geleverd en dat heel veel mensen proberen hen te imiteren. De lancering van het eerste winkeldagboek is regelmatig onderdeel van hun beslommeringen. Op de website van het antiquariaat zijn nog meer loftuitingen en mooie woorden te vinden.

Ondanks dat de puurheid van het boek er natuurlijk wel af is (je zou kunnen zeggen dat het eerste winkeldagboek ‘onbewust’ werd geschreven – zonder dat het per se de bedoeling was dat het gepubliceerd zou worden – maar dat geldt voor de tweede natuurlijk niet) zijn de heren verrassend oprecht en ook heel bescheiden:

“zaterdag 20 september. De weinig succesvolle boekenjacht in Amsterdam, gisteren, maakte weer eens duidelijk dat onze winkel van hoog niveau is en qua literaire kwaliteit nauwelijks overtroffen. Wat zijn we weer een hoop rommel en kleurloosheid tegengekomen. Je zou bijna gaan denken dat onze winkel zin heeft.”

Wat het boek zo leuk maakt is natuurlijk dat het ‘de andere kant’ laat zien. Als klant kom ik heel veel in antiquariaten en daar zitten de uitbaters dan vaak in alle rust, dromerig lijkt het wel, te wachten op klanten. Maar wat zijn hun gedachten? Dat weten we nu gelukkig:

“woensdag 3 augustus Toen ik anderhalf uur geleden de winkel betrad zat de heer K. hier aan tafel op een praatstoel. K. is een goede klant en niet onaardig, maar die verhalen van hem interesseren mij maar matig. Hans idem, vermoed ik. Ach, hoeveel voorbeelden zijn er wel niet in ons winkeldagboek te vinden van mensen die ons ondanks onze desinteresse deelgenoot willen maken van allerlei interessants. Een paar dagen geleden kwam een vaste klant een paar aanbiedingen en een pocketje kopen, samen voor 9 euro. Deze enorme aankoop gaf hem het recht eens flink uit te pakken over de toestand in de wereld. Het liep al tegen zessen. Hans en ik zaten allebei aan tafel en we baden in stilte dat hij snel op zou hoepelen, wat niet gebeurde, maar uiteindelijk verdween hij toch.”

Je durft je mond niet meer open te doen in die winkel. Toch wil ik er wel instaan – ik heb weinig omzet bij H&W op mijn palmares – ik koop denk ik teveel bij het door hen verfoeide Marktplaats en Boekwinkeltjes.nl – maar ben natuurlijk wel een eerbiedwaardig boekenblogger. Tot mijn immense jaloezie haalde collega-blogger Boekengek het winkeldagboek wel:

“Donderdag 11 augustus Deze Martin de Z. houdt een weblog bij onder de titel (On)wetenswaardigheden van een boekengek. Hij doet er verslag van zijn aankoop.”

Overigens wordt hij in alle H&W-vileiniteit onmiddellijk weggezet als “de dostojevskiaanse gedeprimeerde werkloze”, dat dan weer wel. Weblog schrijft over boekhandel. Boekhandel schrijft over weblog over boekhandel. En u raadt het al: weblog schrijft over boekhandel over weblog over boekhandel. Ja, zo houden we elkaar wel bezig natuurlijk.

Nog even over die jaloezie – desnoods als dostojevskiaanse werkloze, maar ik wil ook genoemd worden. Zoals u allen weet heb ik onlangs nog verslag gedaan van mijn bezoek aan H&W. Ik reken nu toch wel op een vermelding in het Winkeldagboek 2008-2012. Hopelijk lezen de heren af en toe ook andere weblogs.

174 - Veilingverdriet

Het is weer eens niet gelukt om een aantal dringend noodzakelijke aankopen op een veiling te doen. Het mag dan wel financiële crisis zijn, maar boeken gaan nog altijd voor een reusachtige prijs weg. Ik schreef al eerder over veilingfalen maar ik had gedacht dat ik daarvan had geleerd en dat het mij niet nogmaals zou gebeuren. Maar helaas. Neem nou deze prachtkavel bij Bubb Kuyper:

50/2168 [Swarte, J.]. Nescio (pseud. of J.H.F. Grönloh). Dichtertje. Amst., Nijgh & Van Ditmar, 1997, 54p., ills. J. SWARTE. = One of 20 copies of the DELUXE edition, SIGNED by the illustrator and bound in hinging boards by HANDBINDERIJ PAU. (€50-70)

Ik vond 'm al wat laag geprijsd dus besloot ik in te zetten op maximaal 130 euro. Maar dit boek bracht uiteindelijk 190 euro op. Ik had dus minimaal € 200 moeten bieden - maar dan was ik waarschijnljk nog overboden.

Of neem nu dit schitterende exemplaar bij de eerste veiling van AABP Auctions

35 [BAYENS] - NESCIO. Titaantjes. Amst., [privately published], 1974. Orig. dec. cloth. with inlayed orig. etching on cover by Hans BAYENS. 38 pp. With 4 drawings by Bayens. 50 numb. copies printed by Peco. Copy hors série. Rare illustrated ed. by the sculptor of theTitaantjes in the Oosterpark (Amsterdam). Very fine. (50 - 70)

Wederom vond ik het wat laag geprijsd, dus ook hier ging ik ongeveer op het dubbele zitten qua maximumbod: 130 euro. Maar ook dit boek ging aan mijn neus voorbij: 150 euro heeft het opgeleverd, dus ik had er ver boven moeten zitten. Ik ben niet van de hele hoge prijzen. Ik zal niet snel € 18.500,- neertellen voor een boek, zoals degene die deze kocht:

655 ELSSCHOT, Willem. Villa des Roses. Bussum, C.A.J. van Dishoeck, 1913. Orig. verg. perkament (!). (8),227,(1) pp. Onafgesn. In met rozenpapier overtrokken cassette met perkamenten slip waarop een gouden roosje. 1e druk (20.000 - 25.000) Enige auteursexemplaar van de luxe editie van zijn eerste boek. Eén van 10 genummerde exemplaren op handgeschept Pannekoek. Met opdracht aan Anna van der Tak. Beschouwd als het meest indrukwekkende boek uit de beroemde collectie van Johan Polak (”the most extensive, comprehensive and exquisite Dutch private library, in splendid condition”).

Ik troost mij met de gedachte dat dit boek ooit weer op de veiling komt - de bovengenoemde Willem Elsschot heeft het ook maar 15 jaar in een particuliere verzameling uitgehouden.

Zelfs de derde bieding die ik had gedaan ging aan mijn neus voorbij:

50/1713 Bordewijk, F. Fantastische vertellingen. Derde bundel. Rott., W.L. & J. Brusse's uitgevers Mij., 1924, 1st ed., 301p., orig. cl. - Occas. trifle foxed. Spine and covers along margins foxed. Good copy. Idem. Bij gaslicht. Rott., Nijgh & Van Ditmar, 1947, 1st ed., 175p., orig. giltlettered cl. w. (sl. dam.) dustwr. - AND 4 others, i.a. M. TER BRAAK, Het carnaval der burgers. Een gelijkenis in gelijkenissen (Arnhem, 1930, 1st ed., orig. gilt cl. w. (strengthened/ worn) dustwr.) and E. DU PERRON, Scheepsjournaal van Arthur Ducroo (Amst., n.d. (1943), 1st ed., orig. clothbacked boards w. dustwr.). € (30-50)

Deze wilde ik niet per se heel graag omdat het mij alleen om de Bordewijk ging, daarom bood ik 55 euro. Hij staat immers ook te koop bij Hinderickx en Winderickx voor € 40. Maar deze kavel ging voor € 65 naar een ander.

Als troost kocht ik vervolgens in De Slegte in Leiden alsnog een exemplaar van deze derde bundel Fantastische vertellingen van Bordewijk, maar dan voor € 9,50 (omdat het omslag aan de achterkant wat loslaat). En als extra troost een exemplaar van Abdelkader Benali's Kerstmis in Oostende, een nieuwjaarsgeschenkje van de boekhandels Kooyker en Verwijs uit 2000. Het is een kleine pleister op de wonde. In het najaar zijn er weer nieuwe veilingen bij Bubb, AABP, Beijers, Hondius, Burgersdijk en Niermans en Van Stockum. Allicht dat er iets van mijn gading bijzit. Ik hou u op de hoogte van mijn successen. sneuper

173 - Meer Minco

Ik blijf me verbazen over sommige van de wetmatigheden bij het verzamelen van boeken. Eén ervan is dat boeken vaak in een logische clustering binnenkomen. Het is mij meer dan eens gebeurd dat ik in een vrij korte periode op verschillende plekken boeken van dezelfde auteur kocht - waarna het vervolgens een hele tijd rustig wordt rond deze auteur. En een tijdje later komt er dan een nieuw golfje binnen. Zo zijn er jaren dat ik ineens vijf Nescio's koop en andere jaren geeneen, of dat ik ineens een stapeltje Bordewijken rijker ben terwijl ik die dingen anders nooit aangeboden zie. Het komt voor dat ik jaren vruchteloos naar bepaalde boeken zoek en dat ik ze dan binnen een week allemaal krijg aangeboden. Het kan natuurlijk zo zijn dat dit te maken heeft met een soort van cognitieve dissonantie, zeg maar het effect dat je ook hebt als je een nieuwe auto of een nieuwe bril koopt. Het was je nooit eerder opgevallen, maar opeens lijkt het alsof heel Nederland in dezelfde auto als jij rijdt, met dezelfde bril op, op weg naar dezelfde vakantiebestemming. Maar bij boeken lijkt dit toch niet de verklaring. Want hoewel ik mijn boeken vrij specifiek koop, is het moment van aankoop toch afhankelijk van toeval: het is maar net wat er wordt aangeboden in het antiquariaat in de stad waar ik ben / op Marktplaats / bij Boekwinkeltjes.nl / op de vrijmarkt en voor welke prijs. Dat bepaalt of ik iets koop, ik ben meestal niet op gerichte missie om in zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk van een bepaalde schrijver in te slaan.

Afgelopen week overkwam mij dit met Marga Minco. Natuurlijk ken ik Marga Minco al jaren en op zichzelf behoort zij niet tot de auteurs die ik gericht zoek of waar ik een complete collectie van wil hebben. Maar als Minco een werk heeft dat tot één van mijn deelverzamelingen behoort, dan heb ik het wel. Dus bezat ik al haar boekenweekgeschenk De glazen brug en haar herdenkingstoespraak t.g.v. 4 mei Een sprong in de tijd. En o ja, ik had van iemand ooit De val gekregen. Maar ineens verdubbelde (bijna) mijn Minco-bezit binnen een week. In beide gevallen was dat te danken aan Marktplaats, maar wel van heel verschillende aanbieders. Allereerst wist ik de hand te leggen op de door de CPNB uitgegeven toespraak van Marga Minco tijdens de boekenweek 1986 Ik herinner mij Maria Roselier. De CPNB heeft een aantal van dergelijke toespraken uitgegeven (ook van Remco Campert bijvoorbeeld: Somberman's maandag, en van F. Springer, maar die zoek ik allebei nog). Hoe dan ook, dit werkje verscheen op Marktplaats en binnen een dag had ik toegeslagen. Dit behoort tot de aangename verrassingen die Marktplaats biedt: je moet je door honderdduizend boeken wurmen, maar zo af en toe stuit je op een goudklompje. Vervolgens werd ook nog Het bittere kruid aangeboden. Een niet helemaal frisse pocketeditie van dit boek, de 10e druk uit 1967. Wie kent dit veelgeroemde boek van Minco niet, het werd verfilmd, heeft een Wikipedia-artikel en staat (mede doordat het lekker dun is) op de leeslijst van generaties scholieren. Maar wat is de reden dat ik het wilde kopen? De reden is simpelweg dat dit een gesigneerd exemplaar is dat ik vervolgens voor 2,82 euro (inclusief verzendkosten) in huis had. Een prachtige toevoeging aan mijn boekenverzameling - en zowaar begint het Marga Minco rijtje enige volume te krijgen. Wat ik vooral zo opvallend vond is dat dit golfje - ach, het zijn maar twee boeken: het mag de aanduiding "golf" nauwelijks dragen - mij rond de mei herdenkingen bereikte. En laat nu de oorlog het hoofdthema zijn in Minco's werk. Ik ben niet ongevoelig voor symboliek en die zat hier zeker bij. Ik ben benieuwd wat het volgende golfje boeken wordt. Ik laat me graag verrassen door het aanbod op digitale hangplekken of onverwachte winkeltjes. Laat de vloed maar komen! 

172 - Een verzamelaar koopt (teveel), maar nu weten we waarom

In november 2004 kondigde ik al aan dat ik dit boek zou kopen, en nu is het dan toch al sneupend gelukt (zoveel leuker dan gewoon maar te bestellen, toch?): To have and to hold van Philipp Blom. Het boek beschrijft de ontwikkelingen van het verzamelen en het aanleggen van verzamelingen in de afgelopen eeuwen. Verzamelen ontwikkelde zich van een activiteit van zeer rijken naar een hobby van zeer velen. Was eenverzameling oorspronkelijk bedoeld om de wonderen van de wereld te tonen en een beeld te scheppen van het universum, de hedendaagse verzamelaar creëert zijn eigen universum en is daarbinnen de heerser.

Blom beschrijft chronologisch de verzamelingen van enkele Europese vorsten, later van enkele zeer rijke handelaren en vervolgens van verschillende uitzinnige verzamelaars. De verzamelingen hebben vaak betrekking op kunst en natuur en variëren van diersoorten tot planten en schedels. Pas in latere jaren worden ook alledaagse zaken verzamelbaar en waardevol. Blom schrijft: 

"What, then, makes a collected object valuable - why is someone prepared to pay a small fortune for a stamp that is no longer valid, for an empty matchbox that missed the rubbish bin only because its last user had a pure aim, for a bottle that has not contained any wine for decades? (...) Their value can lie only, if not in their usefulness, then in their significance; they mean something, stand for something, carry associations that make them valuable in the eye of the collector."

Geen rocketscience, maar wel mooi verwoord in elk geval. Een fraai hoofdstuk gaat over de verzameling van Blom's (adoptie-)grootvader, een Leidse bibliofiel. Blom schrijft met bewondering over zijn opa en over boekenverzamelaars in het algemeen:

"When he died, aged ninety-four, a few books of his library found their way into our house. Everything wonderful seemed to stem from him, be connected with him (...) Book collecting has many faces. It is perhaps the richest, most amibguous form of collecting. (...) Nowhere has collecting more different faces than among those who invest their capital, temporal and financial, in books. (...) The library, a space where books are ordered and classified and not just jumbled in heaps of unconnected titles, becomes a story in its own right; within it; at least, things have their place in the scheme of things, on their shelf."

Dus boekenverzamelaars hebben een passie voor boeken, willen een systeem beheersen, kennis verzamelen, unieke exemplaren bezitten. In het beschrijven van boekenverzamelaars haalt Blom onder meer Walter Benjamin aan (ik schreef er hier over) en Nicholas Basbanes (zie hier). Om over de ziel van de boekenlezer/verzamelaar meer te weten kocht ik het boekje Motieven voor het kopen en lenen van boeken, een verslag van een onderzoek door de "Stichting Speurwerk betreffende het boek". Of eerlijk gezegd: ik kocht het vanwege de beperkte oplage (500 ex.) en het voorwoord van Martin van Amerongen.

Hoe dan ook, dit boekje is het verslag van een kwalitatief onderzoek onder verschillende lezers naar gedrag en beleving rond lezen.
De reden voor het bezitten van bezoeken waren volgens het onderzoek de volgende:

• de waarde: verstrooiing en/of informatie opdoen
• de meerwaarde: kunnen herlezen en/of voor 'de heb' en/of het gevoel van rijkdom en/of de status en/of de familietraditie en/of om emotionele redenen

Wat betreft het kopen van boeken blijkt dat boeken in het geval van fictie vooral worden gekocht als de consument de schrijver kent en waardeert, tenzij de prijs te hoog is. Voor non fictie geldt dat vooral wordt gekocht wanneer het boek mooi uitgevoerd is of de consument de serie kent en waardeert.

Het is allemaal niet verrassend, zo vond ook Martin van Amerongen: "Zelf had ik, met mijn gezonde boerenverstand, reeds vermoedens in deze richting. Dat deze vermoedens nu officieel door zo'n kwalitatief onderzoek zijn bevestigd stemt mij tot enige tevredenheid (...) Af en toe komen er gegevens of vermoedens bovendrijven die waarachtig tot enig nadenken stemmen"

Als je bovenstaande boeken naast elkaar zet, komt er inderdaad wel een beeld van de kopende en verzamelende boekenliefhebber bovendrijven. En bij sommigen loopt het een beetje uit de hand, zoals Tom Raabe op buitengewoon grappige wijze beschrijft in Biblioholism. Net als To have and to hold voor luttele dollars aangeschaft via eBay. Biblioholism gaat in op het wezen van de maniakale verzamelaar, de verschillende verschijningsvormen van de ziekte, de gevolgen voor de omgeving en uiteindelijk op de oplossing. Elk hoofdstuk staat bol van de mooie voorbeelden, rake beschrijvingen van de afwijkingen van verzamelaars en observaties die soms té pijnlijk zijn. Heerlijk leesvoer, maar het laatste hoofdstuk in het boek (de oplossing voor de verslaving) sla ik over - ik ben wel zover dat ik een diagnose bij mezelf stel, maar nog lang niet zover dat ik een oplossing wil. Ik heb nog grote plannen met mijn bibliotheek en ben er nog niet aan toe om die te laten verstoren door zaken zoals gezond verstand.

171 - Een nieuwe Eurodag

Ik schreef al eerder over het plezier om voor weinig geld mooie boeken te vinden: eindeloos zoeken tussen stapels boeken en die paar aanvullingen opduiken die echt iets toevoegen aan de collectie. Afgelopen week had ik weer zo'n dag in Utrecht. Allereerst liep ik voorbij de beroemde eurobak van Hinderickx en Winderickx, waar ik Arnon Grunberg's essay Karel heeft echt bestaan over het werk van Karel van het Reve vond. En ook nog een boekenweekuitgave van het NBLC uit 1993. Die laatste wordt elders aangeboden voor 10 euro, en die eerste is gewoon leuk om te hebben. Binnen werd mij verteld (maar door wie? Was het René of Hans?) dat het essay van Grunberg erg prikkelend is: een controversiële auteur schrijft over een controversiële auteur. Tijdens mijn aanwezigheid in H&W was ik ook nog getuige van het uit het Winkeldagboek beroemd geworden geklaag over de omzet: tegen de tijd dat ik er was pas 16 euro, vertelden zij een andere klant. Helaas kon ik er maar twee euro aan toevoegen. Bijna had ik nog Kyrie Eleison van Nescio gekocht (€45), maar gelukkig kon ik via mijn telefoon in LibraryThing terugvinden dat ik het boek al had. Al had ik maar wat graag de omzet bij H&W verhoogd. 

Vervolgens zocht ik mijn weg tussen de nauwe gangetjes van de kringloopwinkel aan de Oude Gracht, ook al een favoriete winkel van ondergetekende. Een boekje van Anne Tyler en de Nederlandse versie van Geert Mak's boekenweekgeschenk werden toegevoegd (de Turkse versie had ik al). Bij Steven Sterk tenslotte vond ik Tuin in de branding, een verzameling proza en poëzie over Nieuw Vredenlust in Amsterdam. Onder meer Adriaan van Dis, Maarten 't Hart en Rudy Kousbroek schreven hierin onder pseudoniem. Een dag later in Haarlem werden deze mooie dagen voltooid door de vondst van De gelukkige klas van Theo Thijssen, in al weer een houten krat die buiten een antiquariaat stond. Dit is de uitgave in het kader van Nederland Leest, met als bijzonderheid dat dit de versie met blanco omslag was die ik al heel lang zocht (een deel van oplage heeft het bekende omslag met geschreven tekst, maar een klein deel van de oplage is blanco uitgevoerd). Hij is niet zeldzaam, maar wel moeilijk vindbaar. Het grappige is dat je moeilijk vindbare boeken vaak aantreft op plaatsen die nog maar één stap van de papiercontainer lijken te zijn verwijderd. Maar daarom zijn ze natuurlijk ook moeilijk vindbaar - veel boeken hebben die laatste stap al gezet. Ik hou van dit soort dagen, waarin ik zoveel leuke, grappige, gewenste titels kan toevoegen aan mijn verzameling. Het snuffelen zit mij in het bloed. Ik ben van een uitstervend ras, aldus wederom de heren van H&W: "De snuffelaar die langs rijen boeken kruipt tot hij nauwelijks meer overeind kan komen, sterft uit", laten ze optekenen in dit interview. Vreest niet, heren van H&W en andere antiquariaten, ik ben er nog! 

170 - Alle titels in beeld

Het heeft een flinke tijd geduurd, maar nu heb ik dan toch eindelijk al mijn relevante titels ingevoerd in LibraryThing. Ik zeg bewust niet "alle boeken", want dat zijn er veel meer dan de 1486 die ik nu heb ingevoerd in LibraryThing. Want die 1486 vormen wat mij betreft de kerncollectie: mijn primaire bibliotheek. Dit zijn de boeken waarvan ik wil weten dat ik ze heb en waarvan ik de details paraat wil hebben: de literatuurboeken, sommige literaire naslagwerken en boeken die daar direct mee in verband staan. Ik zie ook mensen die oude studieboeken, woordenboeken en dergelijke in LibraryThing invoeren. Ik kies ervoor om dat niet te doen. Maar het leuke is natuurlijk wel dat iedereen LibraryThing op zijn eigen manier kan gebruiken - ook al is het door woordenboeken in te voeren. Eerder gaf ik aan dat ik verwachtte op rond de 1500 titels uit te komen. De teller stopte dus net daaronder. Daarmee ben ik - peildatum vandaag - in grootte de 3443e bibliotheek in LibraryThing. Het is een geruststellende gedachte dat er nog ruim 3000 bibliotheken groter zijn dan de mijne - dat behoed mij voor grootheidswaanzin. Aan de andere kant betekent het dat ik - met ruim 600.000 leden - een grotere bibliotheek heb dan 99,47% van de leden. Die 1486 titels zijn natuurlijk niet allemaal boeken. Daaronder bevinden zich bijvoorbeeld 5 zakdoeken (uitgaven ter gelegenheid van gedichtendag), 7 cd's en een dvd. Verder 19 tijdschriften, 2 folders, 9 catalogi en de rest over het algemeen toch wel boeken. Interessant is dat LibraryThing bijhoudt welke titels je dubbel hebt. Ik blijk 1452 verschillende titels te hebben, dus van 37 titels heb ik twee of meer keer. Van de dubbele steekt Marcel Möring's De kotzker er bovenuit: daar heb ik 4 exemplaren van. Maar eigenlijk is er een andere nummer één: als ik zoek op Titaantjes van Nescio blijk ik 9 verschillende exemplaren te hebben, in verschillende versies en samenstellingen. Verder heb ik van Bordewijk de meeste titels dubbel (5). Het boek dat ik deel met de meeste andere leden is 1984 van George Orwell, dat boek deel ik met 26.101 anderen. Aan de andere kant staan 277 boeken die ik alleen heb ingevoerd en die nog wachten op een soulmate tussen de 37.750.000 titels die LibraryThing inmiddels rijk is. U hoort het al: deze sneuper is voor altijd fan van deze fantastische site. Alles aan LibraryThing is leuk: het invoeren is leuk, het scrollen door bibliotheken van anderen is leuk en het is vooral ook leuk om elke keer bij het inloggen te zien welke boeken door de eigenaren van de 50 meest verwante bibliotheken worden ingevoerd. Het blijft een leuk idee dat er iemand is die 20% van de boeken die ik heb zelf ook heeft (MOMOBruning, die een jaloersmakend grote bibliotheek heeft, bezit 309 titels die ik ook heb). Ik vind het leuk om te weten dat 80,68% van mijn auteurs man is, 53,53% dood en dat onder meer 1 Italiaan en 7 Amerikanen mijn profiel hebben bekeken. Dat percentage dode auteurs is ook nog eens exact hetzelfde percentage als het lid Biblio uit Stalybridge (UK, met als grootste literaire prestatie het feit dat het de woonplaats is van de oma van Beatrix Potter), met wie ik 25 titels deel. Het is met zoveel nutteloze kennis een wonder dat ik af en toe nog op dit blog schrijf. Het volgende bericht zal niet over LibraryThing gaan - beloofd!

169 - Signeren in de Bijenkorf

Ter gelegenheid van de opening van de boekenmaand werd er een “Schrijversmarkt” georganiseerd in de Bijenkorf, en Sneuper was erbij. Lokkend stonden de namen in de aankondiging: ruim 20 schrijvers zouden aanwezig zijn om boeken te signeren. De genoemde namen waren representatief voor tientallen exemplaren in mijn boekenkasten. Een goede gelegenheid dus om een flinke stapel boeken te laten waarmerken door de auteurs zelf. En zo trok ik die zaterdagochtend met een tas vol boeken naar de hoofdstad, waar ik iets na tweeën aankwam. Het was vol in de hoofdstad en ook in de Bijenkorf. De schrijvers stonden achter kleine witte tafeltjes te wachten op lezers, stapels boeken om hen heen en de pen in de hand. Door de Bijenkorf werden zij van drinken voorzien – eerst water, later wijn – en tussendoor konden ze op een apart podium geïnterviewd worden door Frenk van der Linden. Dat gaf het geheel nog een inhoudelijk tintje, maar was voor de aanwezige lezers in zekere zin irritant: stond je net bijna vooraan in de rij bij Doeschka Meijsing, werd ze naar het podium geroepen: kon je vervolgens weer een half uur wachten op de felbegeerde handtekeningen.

Ik ontdekte dat er een aantal schrijvers aanwezig was waarvan ik de boeken niet bij mij had omdat de aankondiging mij kennelijk was ontgaan. Cees Nooteboom, Anna Enquist en Martin Bril kon ik zo niet aan mijn verzameling gesigneerde boeken toevoegen. Gelukkig kende ik nog wat adresjes in Amsterdam: tussentijds ben ik naar De Slegte in de Kalverstraat, Kok in de Oude Hoogstraat en Egidius in de Haarlemmerstraat gegaan om een aantal exemplaren van deze schrijvers te kopen en te laten signeren. Het was een rare gewaarwording om met een tas vol boeken een antiquariaat in te lopen en met een nog vollere tas eruit te lopen. Ik vroeg mij steeds af welke verklaring ik zou geven voor de overvloed die ik al bij mij droeg. Maar zo werd ik deze zaterdag niet alleen veel handtekeningen, maar onverwacht ook een aantal boeken rijker. De in de Bijenkorf aanwezige lezers verzamelden intussen handtekeningen alsof het voetbalplaatjes waren. Ook ik meldde me bij steeds een nieuwe schrijver met een verse stapel eerste drukken. Ik heb me al eerder afgevraagd hoe leuk signeren nu eigenlijk is voor schrijvers (zie hier en hier) en ook zaterdag kreeg ik toch weer de indruk dat de blijheid bij velen ver te zoeken was. Niet onlogisch natuurlijk: er wordt van je verwacht dat je ruim twee uur lang krabbels zet in steeds dezelfde boeken, vergezeld van heilswensen aan voor jou totaal onbekenden. Ik kan me de knorrigheid van – bijvoorbeeld – Remco Campert dan ook wel voorstellen. Toen ik met mijn stapeltje Camperts bij hem kwam liet hij weten dat hij alleen maar zijn naam ging zetten, geen datum, plaats of andere gekkigheden. Ik kon natuurlijk alleen maar met hem instemmen. En bovendien: moet je daar 80 voor worden, om op een zaterdagmiddag in zo'n mensenmassa te komen signeren? Ook Martin Bril had geen blije dag maar dat mag, want hij is ziek.

Aan de andere kant trof ik ook schrijvers die er volop zin in hadden om hun lezers te zien en die opmerkten dat er soms bijzondere boeken tussen zaten. Ik meldde mij bij Kees van Beijnum, onder meer met de eerste druk van Over het IJ. Bij het zien van dat boek zei hij verrast dat het zijn eerste boek was en dat het omslag hoorde bij de eerste druk en waarschijnlijk ook de eerste oplage. Ik kon hem gerust stellen dat dit inderdaad zo was en we praatten nog even kort over het feit dat ik het boek in Ermelo kocht. René Appel signeerde voor mij Als broer en zus en vertelde enthousiast hoe makkelijk het schrijven van dat boek hem afging. Hij kende iemand bij de rechtbank die het verhaal van een lopende zaak vertelde en dat inspireerde hem tot het schrijven van dit verhaal. Meestal is het schrijven van een verhaal binnen beperkte kaders lastig, maar in dit geval ging het prima. Abdelkader Benali keek verrast op toen ik hem een exemplaar van De Argentijn voorhield. Hij vroeg waar ik die had gevonden, want dat boek was schaars volgens hem. Overigens heeft Benali een heel uitvoerige handtekening. Naast zijn naam tekent hij namelijk steeds twee vrienden in elk boek dat hij signeert. Het is veel werk, maar ziet er leuk uit. Tegenover de uitbundigheid van Benali staat het fijne handschrift van Campert, die zijn naam in kleine maar precieze letters schrijft. Kortom, het was een volle en warme bijeenkomst in de Bijenkorf maar het leverde mij wel 40 handtekeningen in 38 boeken op. Twee boeken werden dubbel gesigneerd: één boek door Remco Campert en Jan Mulder (Familie-album, de boekenweekuitgave uit 1999) en één boek door Remco Campert en Cees Nooteboom (Over en weer). O ja, en nadat ik na een wandeling naar Egidius en terug weer voor Campert stond met een versgekocht boek, was hij zo goed om niet alleen zijn naam, maar ook de mijne, de datum en de plaats erin te schrijven. En zo eindigde dit schrijversfeest in de Bijenkorf in blijmoedigheid bij iedereen. Uit de telling van LibraryThing - hoe heb ik ooit zonder dit systeem kunnen verzamelen? - blijkt dat ik nu 89 gesigneerde boeken heb. Maar heel Nederland is vermoedelijk sinds afgelopen zaterdag vele honderden gesigneerde boeken rijker.

168 - Wat zijn waardevolle boeken?

Natuurlijk mag een goed boek iets kosten. Dat boeken een waarde hebben hoef je aan een verzamelaar niet uit te leggen. En natuurlijk ben ik bereid om fors geld neer te leggen voor dat ontbrekende puzzelstukje, die laatste titel die nog mist in een serie of dat ene boek dat ik al zo lang zoek. En dus leg ik ook wel eens tientallen tot honderden euro's neer voor een boek, zoals hier en hier beschreven.

Maar ik merk dat het mijn persoonlijke uitdaging blijft om op onverwachte plekken voor weinig geld mooie titels te vinden. Het is soms te makkelijk om veel geld uit te geven aan boeken: vrijwel alles op mijn verlanglijst is te koop via Antiqbook of Boekwinkeltjes.nl. Het kost me dan wel iets, maar daarna ben ik compleet. Vandaag kan ik dat realiseren. Toch geeft me dat onvoldoende bevrediging: verzamelen van boeken gaat vooral ook om het zoeken zelf, het graven in stapels boeken om die ene titel te vinden.

Afgelopen week was het daarom weer goed toeven op een paar plekken met onverwachte vondsten. Het begon bij de boekenmarkt op het Plein in Den Haag. Naast de vele antiquariaten die daar aanwezig zijn met hun dure titels, zijn er ook altijd een paar tafels met boeken voor één of twee euro. Op de eurotafel vond ik het boek Leeswoede (een uitgave van de Bijenkorf met essays van Bas Heijne) en een luister-cd van Marcel Möring: hij leest Modelvliegen voor. Vervolgens kocht ik de Gedichtendag-uitgave van Antjie Krog Waar ik jou word, kreeg ik de speciale zakdoek voor gedichtendag erbij cadeau en verraste de NS mij ook nog met een eigen dichtbundeltje. Kortom, een rijke oogst met een klein prijskaartje.

Maar daarmee was het nog niet klaar: de dag erop had ik een afspraak in Amsterdam en om daar te komen moest ik via de Haarlemmerstraat lopen. Daar kwam ik langs antiquariaat Egidius met als gevolg dat ik te laat was op mijn afspraak (sorry, J.). Maar ik had het er graag voor over, want in Egidius vond ik niet alleen de nog ontbrekende uitgave in mijn serie uitgaven van de Bijenkorf Boekenweek: Ik weet niet meer wat liefde is van Theodor Holman maar ook een exemplaar van de uitgave van het Bal der Geweigerden 2005, Gewraakte passages. Het Bal der Geweigerden is de tegenhanger van het Boekenbal en in het kader daarvan worden ook speciale uitgaves gemaakt. Die had ik nog niet, maar nu dus wel. Ook deze uitgaven werden voor enkele euro's de mijne.

En zo werd het een week waarin ik een paar bijzondere titels aan mijn collectie toevoegde. En niet door veel geld uit te geven, maar door te zoeken, door mijn ogen open te houden en door temidden van stapels boeken net die paar te vinden die een aanvulling zijn op mijn bibliotheek. Daarom houd ik zo van boekenverzamelen: je wordt toch steeds weer verrast met mooie vondsten op onverwachte plekken, en van lieverlee rijgen zich de uitgaven aaneen tot een systematische verzameling.

Voor sommige lezers blijft nu nog steeds de vraag over: leuk verhaal, maar wat zijn nu objectief, zonder de passie van het zoeken en verzamelen, waardevolle boeken in termen van marktwaarde, en niet in termen van emotie? Leveren mijn boeken bij verkoop iets op en hoe kan ik dat bepalen? Hen verwijs ik graag naar Perkamentus die dit thema overzichtelijk uiteenzet.

167 - 1000 boeken in LibraryThing

Gisteren bereikte ik een mijlpaal: de eerste duizend boeken staan ingevoerd in LibraryThing. En hoewel ik dacht dat ik die mijlpaal zou bereiken nadat ik al mijn Nederlandse uitgaven zou hebben ingevoerd, heb ik kennelijk het aantal boeken in mijn kast onderschat: ik ben bij de A (Bertus Aafjes) begonnen en ben nu halverwege Simon Vestdijk. Ik verwacht nog steeds ergens in de buurt van de 1500, 1600 boeken uit te komen maar ben inmiddels erg benieuwd naar het definitieve aantal.

Waarom is LibraryThing zo leuk – zelfs het leukste wat ik in lange tijd digitaal heb gedaan? Omdat het voor mij voorziet in al mijn perfectionistische behoeften en ook nog eens het gevoel van beheersing over mijn verzameling teruggeeft dat ik inmiddels verloren was. Ik weet nu dat alle details over alle boeken systematisch opgeslagen zijn en te allen tijde voor mij toegankelijk zijn. Ik kan elk individueel boek opvragen maar kan ook met een druk op de knop alle omslagen laten weergeven op de manier die ik wil. Het levert mij inzicht en overzicht en laat mij werken met mijn mooiste bezittingen. 

Maar het is wel hard werken. Want omdat ik perfectionist ben, wil ik dat van alle boeken alle correcte details zijn opgeslagen (leve de directe link met de catalogus van de KB!!). Maar ik wil ook dat precies de goede omslag bij het boek staat – en ook nog eens van behoorlijke kwaliteit. Daarom heb ik inmiddels tientallen omslagen gescand, want de omslagen die LibraryThing aanbiedt zijn soms van slechte kwaliteit, soms de verkeerde omslag en soms afwezig. Voor mij is dat onacceptabel dus die leemtes vul ik zelf in. Met als gevolg dat ik van vrijwel alle boeken die nu zijn ingevoerd een haarscherpe omslag beschikbaar heb – enkele uitzonderingen daargelaten, maar daar wordt aan gewerkt. En LibraryThing is nog veel mooier – je krijgt alle kansen om de database van het programma zelf te verbeteren. Bijvoorbeeld: als ik een nieuw boek invoer, herkent het systeem dit niet automatisch als identiek aan al andere ingevoerde boeken. Datzelfde geldt voor auteurs: soms voer ik een auteur in die het systeem registreert als nieuwe auteur, terwijl ik er echt al meer boeken van heb ingevoerd. Op dat moment moet ik dus auteurs en/of titels combineren. Dat gaat relatief eenvoudig en tot je verrassing ontdek je allemaal mensen die datzelfde boek als jij hebben. Dat is met Animal Farm misschien niet zo verrassend, maar met een essay van Rudy Kousbroek bij de lancering van de Franse bibliotheek door Van Oorschot weer wel. En soms blijkt na samenvoeging van titels dat andere enthousiastelingen wel degelijk omslagen hebben toegevoegd die je eerst niet zag. Het systeem houdt ook bij welke ingevoerde boekenverzamelingen of bibliotheken het meest op die van jou lijken – maar ik weet eigenlijk niet zeker of dat nu geestverwanten of concurrenten zijn. 

Het systeem is trouwens dankbaar voor het verricht werk: het wordt bijgehouden welke verbeteringen je aanbrengt en als je bijvoorbeeld 100, 250 of 500 titels hebt gecombineerd krijg je een bijpassende ‘helper badge’ die bij je profiel staat. Ik heb inmiddels 5 helper badges: twee goud, twee zilver en een bronzen. Je kan onder meer helper badges verdienen door ‘common knowledge’ toe te voegen aan LibraryThing, extra informatie over boek en/of schrijver. Doordat ik onder meer een systematische inventarisatie van alle Boekenweekgeschenken heb gemaakt en van de Bijenkorf boekenmaanduitgaven, de gedichtendagbundels en de Literaire Juweeltjes, heb ik de zilveren plak verdiend. Maar ik heb ook een helper badge voor het toevoegen van boekwinkels aan het systeem. Daarom is LibraryThing voor elke boekenliefhebber een feest: voor wie alleen maar een database van zijn boeken wil is het een ideale en snelle manier om overzicht te krijgen, maar voor een perfectionist zoals ik is het een uitgelezen kans om de allerkleinste details van alle boeken op orde te krijgen en om mee te werken aan een systematisch kennisweb over alle facetten van boeken en lezen.

Is er dan nog wel tijd om te lezen? Gelukkig wel – en op dit moment lees ik het geniale boek “Outwitting history” van Aaron Lansky. Daarin beschrijft hij hoe hij als student het idee kreeg om alle Jiddische boeken die er nog waren van de ondergang te reden. Jiddisch de taal van een bloeiende literaire cultuur vanaf het midden van de 19e eeuw tot aan de tweede wereldoorlog. Daarna verdween de Jiddische cultuur snel, natuurlijk door de Holocaust, maar ook doordat de naoorlogse generatie Joden hetzij overging op Hebreeuws, hetzij in de VS of andere landen integreerde en Jiddisch eenvoudig niet overnam. Met het uitsterven van de generatie van voor de Tweede Wereldoorlog dreigde daarmee ook het Jiddisch uit te sterven. De boeken die er waren verdwenen op de oud papierberg en in vuilcontainers. In feite dreigde daarmee een hele cultuur te verdwijnen. Lansky nam het initiatief om de boeken te redden. De schatting was dat er nog 70.000 Jiddische boeken zouden zijn op dat moment – uiteindelijk heeft zijn organisatie er anderhalf miljoen verzameld. Outwitting History is het ontroerende verhaal van een eenling die letterlijk uit lekkende vuilcontainers boeken redt die anders voor altijd verloren zouden gaan, die geconfronteerd wordt met oudere mensen die hun kostbaarste bezit, de cultuur van hun jeugd, aan hem toevertrouwen en het is daarmee een hartstochtelijk pleidooi voor het verzamelen en het bewaren van boeken voor het nageslacht. Het gevolg is het National Yiddish Book Center. 

 Ik heb niet de pretentie dat mijn verzameling boeken dezelfde waarde heeft voor de cultuur als de reddingsactie van Lansky. Maar ik weet wel dat ik dezelfde passie voor boeken koester als hij en dat ik regelmatig boeken krijg van mensen die anders ook niet goed weten wat ze er mee moeten – het alternatief is de vuilcontainer. Het bezit van boeken is een voorrecht en het bezit van veel boeken een groot voorrecht. Het is mooi symbolisch dat het duizendste boek dat ik invoerde Bevrijdingsfeest van Simon Vestdijk was. LibraryThing is een feest en het werken met boeken een bevrijding. Het leed van miljoenen uit de Tweede Wereldoorlog is nooit meer te vereffenen, maar Lansky en de zijnen betuigen respect aan de slachtoffers door hun cultuur te bewaren. Ook dat motiveert mij om ook mijn verzameling zo goed mogelijk op orde te houden. 

166 - Een korter verlanglijstje en meer inzicht

De grens tussen twee jaren geeft de verleidelijke eigenschap om terug- en vooruit te blikken: wat hebben we bereikt en wat zijn de verwachtingen voor het nieuwe jaar? Het eerste levert de onvermijdelijke lijstjes en statistieken op die we op veel plekken over veel onderwerpen hebben gezien en het laatste is een leuk tijdverdrijf maar biedt zelden houvast.

Ik wil de onvermijdelijke lijstjes en statistieken zo veel mogelijk vermijden, maar aangezien het bijhouden van een blog onvermijdelijk een enigszins exhibitionistisch tijdverdrijf is, meld ik bij deze toch even dat mijn bibliotheek het afgelopen jaar met 58 titels is gegroeid: een bescheiden aantal waarmee ik mijn beoogde gemiddelde van een boek per week heb gehaald.

Als ik het lijstje terugkijk zie ik daarin titels die mij een ongelooflijk groot plezier hebben gegeven: het was een blij boekenjaar:

• Ik heb het onverwacht grote aantal van 5 titels van Bordewijk toegevoegd aan mijn totaal, waaronder twee uitgaven van de Bosbespers in heel kleine oplage. Het vorige jaar werd echter fraai uitgeluid door De Slegte, mijn all-time favoriete winkel. Ik was 29 december in de vernieuwde vestiging Den Haag en die is inderdaad prachtig geworden: een zeer toegankelijke winkel in mooie kleuren. Maar wat vooral een grote stap vooruit is, is de integratie van de ramsj met de tweedehands boeken. Oftewel: de antiquarische boeken en de uitgeversrestanten staan nu bij elkaar, op thema gesorteerd. Waarschijnlijk leidde de nieuwe indeling ook tot het ontdekken van nieuwe boeken, want ineens vond ik binnen vijf minuten meerdere boeken die ik absoluut moest hebben. En dat is lang niet gebeurd binnen de toch wat onoverzichtelijke Slegte oude stijl. Mijn mooiste aankoop: Huissens van Bordewijk, de gelimiteerde uitgave van Nijgh en Van Ditmar uit 1982 (in foedraal, oplage 200, gesigneerd door Kurt Löb). Een prachtboek, voor maar 35 euro. Want dat is óók de Slegte: kwaliteitsboeken voor een redelijke prijs (bij Aioloz kost deze uitgave 55 euro).
• Er kwamen 3 titels van Adriaan van Dis bij, waaronder de door mij veelbesproken en langezochte The Shell.
• Ook werd ik blij van twee titels van Nescio, ik schreef al over Nescio - Joost Swarte van Paul Hefting, maar eveneens op 29 december belde de postbode met een pakje van Aioloz: de langgezochte uitgave van Dal der Plichten uit 1983 van boekhandel Kretzschmar uit Leiden (plano druk).
• Verder werd ik dit jaar blij van drie versies van de Nederland Leest-uitgave Twee Vrouwen: de reguliere uitgave, de uitgave met blanco omslag voor de ontwerpwedstrijd en de Leeslicht-editie. Ook werd ik elke maand blij van een Literair Juweeltje (waarvan de prijs inmiddels is verhoogd tot 1,50 euro per stuk, zag ik bij mijn laatste bezoek aan Bruna). En over veel andere titels heb ik geschreven in dit jaar, waarin 14.807 bezoekers mijn 24 berichten hebben gelezen (iets lager dan het nagestreefde gemiddelde van één bericht per twee weken). Ik hoop dat ook dit bericht het gemiddelde van 616 lezers trekt.

Alle boeken bij de eerste drie dots stonden op mijn verlanglijstje van boeken (desiderata) dat daarmee gelukkig weer korter is geworden. Dit lijstje houd mij op de been: het geeft mij een doel bij het zoeken en het zorgt er voor dat ik niet teveel dezelfde boeken bezit, tenzij het een zelfgekozen meervoud is zoals bij Twee vrouwen natuurlijk.

Voor het nieuwe jaar verwacht ik een verdere verkorting van mijn desiderata. Maar ik verwacht ook een veel beter inzicht in mijn boekenbezit. In navolging van 585.128 anderen ben ik begonnen met mijn boekenbezit in te voeren in LibraryThing. Dit concept is zo briljant dat het een eigen bericht verdient, maar dat volgt later. Voor wie nu al nieuwsgierig is: LibraryThing is een online boekendatabaseprogramma en tegelijk bibliofiel social media platform, waarin iedereen zijn of haar boeken kan registreren op een innovatieve manier: LibraryThing haalt detailinformatie uit databases van internationale bibliotheken (waardoor het invoeren van boeken een fluitje van een cent is), voegt zelf omslagen van boeken toe (zodat het visueel aantrekkelijk is) en houdt bij wie vergelijkbare boeken als jij bezit (zodat geestverwanten snel worden gevonden). En met die geestverwanten kan je berichten uitwisselen. Ik heb momenteel nog maar 655 boeken ingevoerd (van de ruim 34 miljoen boeken in LibraryThing), maar wie wil kan al mijn 80 titels van en over Bordewijk bewonderen, mijn 40 titels van en over Adriaan van Dis, de 42 titels van en over Hugo Brandt Corstius of één van zijn pseudoniemen of natuurlijk de 267 CPNB-uitgaven die ik heb.

En dat is mooie van LibraryThing: straks weet ik (eindelijk) precies hoeveel boeken ik heb, van wie en van welke categorie. En nog mooier: ik kan LibraryThing via mijn mobiel raadplegen. Voor als ik weer in De Slegte sta, zoals vorige week. En als ik mij afvraag of ik die ene uitgave van Marcel Möring heb (het ProBiblio nieuwjaarsgeschenk Knotjes, strings en plankton), dan weet ik dat straks binnen een minuut. Nu wist ik dat niet en heb ik het voor de zekerheid maar gekocht. Dat bleek verstandig: ik had het nog niet.

Ik wens u allen een boekig 2009.